Van idee naar cliché

Wim helpt je bij het drukken van een boekenlegger en weet alles van boekdruk, clichés en linosnedes

Wie de Drukkerij van Museum Joure binnenstapt, ziet daar een uitnodiging om zelf een boekenlegger te drukken. Iedereen kan daar zelfstandig mee aan de slag, maar het is handiger én leuker als een ervaren drukker (zoals Wim) een helpende hand toesteekt.

Hoe ben je bij Museum Joure gekomen?

‘Ik was eens op bezoek in het museum en kwam daarbij ook in de drukkerij. Ik raakte in een boeiend gesprek met Gerard de Lange, die allround zetter was en min of meer de leiding over de drukkerij had. We hebben contact gehouden met elkaar, erg leuk. En zo ben ik in het vrijwilligerswerk gerold. Meestal help ik bezoekers bij het drukken van een boekenlegger. Ik leg uit hoe de 170 jaar oude machine werkt en vertel over zetten en drukken. Met groepen kinderen is het vaak heel leuk. Zo streng als ik als docent op school moest zijn, hoeft nu gelukkig niet; er is begeleiding bij.’

Een Amsterdamse Fries

‘Mijn ouders waren van oorsprong Friezen. Ze kwamen, net als veel andere Friezen destijds, in Amsterdam terecht. Daar ben ik dan ook geboren en voor een groot gedeelte opgegroeid. We hadden wel familie in Friesland.

Toen de “hongerwinter” (1944-1945, red.) in Amsterdam begon, zorgde mijn moeder ervoor dat ik met een schip van het Rode Kruis naar Lemmer kon, waar een tante mij heeft opgevangen. Als 10-jarige was ik behoorlijk ondervoed. Na de bevrijding ging ik natuurlijk terug naar huis en weer naar de basisschool: de “Smallepadschool” op de Zoutkeetsgracht.

Van perspectieftekenaar bij Fokker tot ontwerper en offsetdrukker bij Flach in Sneek

Na een poosje als perspectieftekenaar bij Fokker vliegtuigfabriek te hebben gewerkt, kwam ik terecht bij het I.V.K.N.O (Instituut Voor Kunstnijverheids Onderwijs) aan de Gabriel Metsustraat, daar volgde ik de studie Illustratie en Grafisch ontwerpen. Intussen had ik in Amsterdam een leuk Fries meisje leren kennen, die bij een tandarts in de 2e Constantijn Huygenstraat werkte. Door familieomstandigheden is ze teruggegaan naar Friesland, ik was toen in militaire dienst.

Na mijn diensttijd solliciteerde ik bij verschillende drukkerijen en reclamebureaus, waarbij ik de voorkeur gaf aan bedrijven in Friesland. Het werd uiteindelijk Offsetdrukkerij Flach in Sneek, die kort daarvoor was overgegaan van steendruk naar offsetdruk. Daar heb ik verscheidene verpakkingen, enkele affiches en ook etiketten mogen ontwerpen. Via de Grafische Bond heb ik ook nog een diploma Lithografie kunnen behalen en samen met een enthousiaste collega de lagere akte Tekenen (gewoon voor de lol) bij de Leidse Onderwijs Instellingen. Schriftelijk dus.’

Lesgeven

‘Door deze derdegraads akte werd ik op een dag gevraagd de baan van een vertrekkende tekenleraar op een Mulo in Sneek over te nemen. Ik werkte toen bij Familiedrukkerij Flach maar wilde het wel proberen. Dat kon omdat in het bedrijfsleven de vrije zaterdag werd ingevoerd. Op scholen werd ’s morgens nog lesgegeven. Later werd ik door veel meer scholen gevraagd; ik ging een halve week bij Flach (in goed overleg) en een halve week op school werken. Zeven jaar heb ik mij met veel plezier ingezet voor Familiedrukkerij Flach waar fijne vakmensen collega’s waren.

Inmiddels konden we een klein huisje op Nijesyl huren en zijn we, na zeven jaar verkering, eindelijk getrouwd. Vrij snel kregen we daar onze dochter en we hebben daar genoten met een paar heel goede buren. Na viereneenhalf jaar zijn we naar een wat groter huurhuis in Oosthem gegaan en werd ik gevraagd voor het Bogerman College in Sneek, onder voorwaarde van bijstuderen voor tweedegraads. Na ongeveer viereneenhalf jaar verhuisden we naar Sneek. Vooral mijn vrouw vond dat niet zo prettig. Daarom zijn we na zo’n viereneenhalf jaar van Sneek naar Ysbrechtum verhuisd. Door wonen we sinds 1972 met veel plezier.’

Een afdruk met een linosnede maken? Wim vertelt je hoe

‘Alles begint met een idee. Het maken van kleine krabbeltjes helpt. Je bepaalt verschillende verhoudingen en zo ontstaat een tekening. Als je daar een afdruk van wilt maken in hoogdruk, ook wel boekdruk genoemd, moet je een cliché hebben. Als dat niet kan, vanwege de kosten bijvoorbeeld, dan maken we een linosnede. Alles van de tekening wat wit is wordt, als de tekening in spiegelbeeld op het lino is overgebracht, zorgvuldig weggesneden met een kleine guts. In het museum ben ik vermoedelijk de enige die een linosnede kan maken.’

Favoriete plek in het museum

‘Het kabinetje waar lithostenen liggen. Daar vertel ik bijzonder graag over Alois Senefelder en de steendruk.’

Wat veel mensen niet van mij weten…

‘Ik ben beeldend kunstenaar. Ik schilder, teken en de laatste tijd maak ik objecten van plexiglas. Dat glas krijg ik in grote platen op een pallet aangeleverd. Met warme lucht breng ik de platen in vorm en kan ik ze bewerken. Thuis heb ik een aantal objecten staan. Ook heb ik een tijdje geleden geëxposeerd in de galerie in Oosthem. En in 2021 mocht ik zelfs in Museum Joure exposeren.

Soms verkoop ik wat. Ik zeg altijd tegen de koper: “Hang het een maand op. Als het begint te vervelen, breng je hem terug. Maar als je ervan blijft genieten, houd hem dan maar.” Ik wil niet dat mensen spijt krijgen van hun aankoop.’

Interview en tekst: Willeke ten Noever Bakker