Ooit gehoord van een schnitselbank (of in het Fries: snydselbank)? Wat dat precies is, dat ontdek je online tijdens de Nationale Museumweek, 18 t/m 25 april, bij Museum Joure. Elke dag een stukje meer.
18 april: Vrijheid in de Boterstraat en Vissteeg Joure
Snydselbank – snijdersbank – schnitselbank
In de collectie van Museum Joure bevindt zich een snydselbank, een snijdersbank. Een lange rol papier met tekeningen en eronder een kort rijm van vier regels. De schnitselbank is een vorm van een stapellied. In Nederland in de jaren zeventig veel toegepast op bruiloften en partijen, maar met een oudere historie. Het rijmend couplet of lied had meestal een humoristische inhoud of een kwinkslag. De voorzanger stelt een vraag en de groep antwoordt dan met het lied. Steeds wordt er een couplet toegevoegd en van vooraf aan weer gezongen of gedeclameerd.
De snydselbank in de collectie is getekend door Johan Zijlstra na de Tweede Wereldoorlog, ter gelegenheid van het bevrijdingsfeest van de buurtvereniging Boter bij de Vis. Het gaat over de bewoners van de Boterstraat en de Vissteeg in Joure. Over leven in vrijheid. Het leven dat na beperkingen weer doorgaat en geleefd wordt. Niet alleen de voorkant is interessant. De achterkant geeft een aardige blik op design en techniek van de meubelkunst van begin 20ste eeuw.
Van de 38 tekeningen laten we in deze Museumweek met het thema Vrijheid een aantal voorbij komen. Elke dag andere. Heeft u aanvullende informatie? Misschien is het aardig om deze informatie hier op de site aan te vullen. Mail gerust naar de conservator
19 april 2021
We beginnen met foto’s van de buurt waarover in de snydselbank is geschreven.
Uit het fotoarchief een tweetal foto’s van de Boterstraat en de Vissteeg of Visstraat, gemaakt door Anno Halma. De namen van de stegen in Joure, en dat waren er heel veel, werden later veranderd in straten.
f2590 – foto Anno Halma
De Boterstraat met brug en de al gedempte opvaart – 1955.
Het doorgaande water De Overspitting, helemaal door Joure heen, kende meerdere opvaarten. Handig voor de bevoorrading en vervoer over water. Later zijn er veel opvaarten gedempt. De Boterstraat dankt haar naam aan de boterwaag, die op de foto aan het eind van de straat nog herkenbaar is.
f2960- foto Anno Halma
De Vissteeg of Visstraat met Visgracht, gefotografeerd richting de Midstraat – 1938.
De was hangt te wapperen aan de waslijn in de ‘overtuin’.
De snydselbank in de collectie geeft een inkijkje in het dagelijks leven van de bewoners in de Boterstraat en Vissteeg, in hartje Joure. Van oudsher was het in de buurt van de boterwaag altijd al bedrijvig. Op de tekeningen worden verschillende beroepen en bezigheden genoemd van de bewoners rond 1945.
We zien er kleine winkeltjes als van de kruidenier, bakker, slager, groenteboer en kapper. En zelfs een café waar het na het werk bij kroegbaas Durk goed vertoeven is. De winkels zijn allemaal verdwenen, de Boterstraat is anno 2021 een woongebied. (foto’s snydselbank gemaakt door Hanneke Staal)
Dêr gie hiel hwat om en ta,
Yn de winkel fen de Spa
Do wy yn need in uitkomst sochten
En him tarwe of rogge brochten
Fen e rein al yn e drop
Sei lêsten nog frou Gelderop,
Alles djûr of net to krijen,
Bin wij lang noch net út ‘t lijen
Wi graich in boomke schutte wol
Nei it swier folbrochte wurk
Dy giet mar nei de Buttersteech
En fynt syn heil by Durk
20 april 2021
Niet iedereen werkt in de winkel of heeft een handeltje in brand (brandstoffen). In de Boterstraat en Vissteeg wonen mensen die werken bij het bij het tramspoor en op de zuivelfabriek of waakt bij de fabriek van Douwe Egberts. Ook de dansleraar, timmerman en de vuilnisman wonen in deze buurt.
Rjuerd is op é molkfebryk,
Docht in soart oan poletyk
Hat ek yn stilte en ’t algemien
In soat for d’onderdûkers dien.
Teade Walma docht yn swarte brand
En bringt dy oeral roun
Do ’t oarloch wie, forline jier
Kaam hy it ljeafst by joune
Veel ambachtelijke beroepen komen voorbij op de tekeningen van de Boterstraat en Vissteeg. De klok is in goede handen bij Halma, en Zijlstra is de man voor je meubelbekleding. Waarschijnlijk is deze Zijlstra de tekenaar Johan Zijlstra die werkte bij meubelfabriek Zijlstra aan de Zijlroede. Hij is geen familie van.
Opvallend is dat de stoelen op de tekening aan de voorkant van de snydselbank eruit zien alsof de tekenaar er erg zijn best op heeft gedaan.
Binn jim stoelen net yn oarder
Bring ze nei Zijlstra ta
Dy jongens dat bin stoellewevers
En dy meitsje se mar sa
De achterkant van de snydselbank vertelt een eigen verhaal en onthult iets van de meubelen.
21 april 2021
Het papier waarop de snydselbank is getekend is aan de achterkant minstens zo boeiend. We zien ontwerpen van stoelen, tafels en een bed. Verder allerlei technische tekeningen en houtverbindingen. De getekende tafel met uitklapbaar tafelblad heeft Museum Joure in de collectie. Zeer waarschijnlijk komt het papier uit de Meubelfabriek van Zijlstra. De tekenaar van de snydselbank Johan Zijlstra werkte bij Zijlstra’s meubelfabriek. Of hij ook de tekenaar is van de achterkant van de Snydselbank weten we niet. Johan was geen familie van de meubelmakers.
22 april 2021
De tekeningen en rijmpjes op de snydselbank verhalen over de dagelijkse bezigheden van de bewoners van deze oude buurt in Joure. Het geeft een beeld van de mensen, beroepen en het leven ruim 75 jaar geleden in het centrum van Joure. De buurtvereniging Boter bij de Vis heeft deze snydselbank waarschijnlijk luidkeels meegezongen tijdens het bevrijdingsfeest. In de tachtiger jaren van de 20e eeuw is de buurtvereniging met Torenstraat en ‘t Zand opgegaan in Roun de Kolk.
Praemsma en de frou
Dy bleawe in Keninginne trou
Mei it findel yn é hân
Focht hy for ’t bihâld fen ’t lân
Geart hat nei ús gedachte
Al mannich vette ko swart slachte
Troch it steechje of efterom
Krige men vief poun sonder bon
Tussendoor een leuke aanvulling:
Op de eerste tekeningen van dit bericht zijn de winkelpanden uitgelicht. We zien in de Boterstraat de bakkerij van de familie De Spa. Van dit pand bestaat een foto uit ca. 1920 toen de familie De Spa het pand kocht. Kort daarna is het dak vernieuwd en er met een gebroken kap meer ruimte kwam. Dit zal ook de reden zijn dat de voorgevel is gewit. Tot 1957 heeft bakkerij Spa in dit pand gezeten. Daarna is het overgenomen door bakker De Jong. Nu woont de familie Pasveer in het huis.
23 april 2021
Tekeningen van de meubelmaker op de achterkant van de snydselbank. Verschillende stukken aan elkaar geplakt. Het maken van meubelen vergt technische kennis van houtverbindingen: zwaluwstaarten, pen-en-gat verbinding, halfhoutsverbindingen. Elk meubel heeft zo zijn specifieke verbinding nodig. De meubels van Zijlstra stonden bekend om hun degelijkheid.
Hier de laatste van de uitgekozen tekeningen over het leven in de Boterstraat en Vissteeg in Joure rond 1945, uitgebeeld op de snydselbank. Gemaakt ter gelegenheid van het bevrijdingsfeest.
De één geniet in vrijheid van zijn pijpje, al was de tabak nog schaars, de ander rust tevreden uit na een arbeidzaam leven of geniet van het uitgooien van een hengeltje.
Hainje is in man fen ’t piepke,
Mar it minst is dy tabak
Mei de piep aan in eintsje keurje
Is hij tige op syn gemak.
Lytse Willem uit de steech
Fisket skielk hiel Fryslân leech
Keapet snjoontojouns nei ‘t wurk
Graech in greaten ien by Durk
Taconis zei ‘k hold op fen drukken
Drukken ha ‘k sa’n soart al dien
Dat, ik mei nou wol ris rêste
Libben ha wij mar to lien
fotografie snydselbank: Hanneke Staal
Reacties welkom bij de conservator
En nu zelf maar aan de slag om een schnitselbank te maken. Over je familie, of van de straat. Leuk voor over 76 jaar!
april 2021